Srce grada najglasnije kuca na zelenim pijacama. Tamo ne postoje sociološke i kulturološke barijere. Ceo svet se deli na one koji prodaju i one koji kupuju. Najstarija među njima nalazila se na Studentskom trgu, najpoznatija je Zeleni venac, a najgospodskiji Kalenić.
Kažu da se duh nekog grada najbolje upozna na njegovim pijacama, gde se šarenilo mirisa, ukusa, slika, stapa moderan životni stil i tradicija, grad i selo, sadašnjost i prošlost.
Naše, beogradske, nikad nisu bile samo mesta gde se kupuje sveže voće i povrće.
Tamo se išlo i danas ide kada se uželite mirisa jagoda i poljskog cveća, ćaskanja s bakama koje vas zovu „sine“, iako vas prvi put vide, da okusite nešto novo ili nešto što ste nekad davno probali… A ponekad i da čujete neku dobru priču.
Pre nego što je prestonica mogla da se pohvali svojom prvom pijacom, srpskim seljacima jedini način da unovče sopstvene proizvode bio je da ih prodaju pokraj prilaznih puteva Beogradu. Najčešći kupci bili su turski vojnici koji su ih posle kupovine prodavali centru Beograda, po mnogo većim cenama.
Izgradnja Beogradskih pijaca, u početku ograničena na posebne delove grada, počela je 30-tih godina 19. veka.
Najstarija nalazila se na Studentskom trgu, najpoznatija je Zeleni venac, a najgospodskiji Kalenić.
Centar pazara Beograda i mesto susreta dve vere – Velika pijaca
Današnji Studentski trg pod svoje okrilje primio je prvu beogradsku pijacu. Na mestu nekadašnjeg turskog groblja je 1824. godine, pod nazivom Velika pijaca otvorena je prva pijaca prestonice, tada u blizini puta za Stambol.
Zbog velikog prometa i gužve koja se pravila od trenutka kada je i Srbima dozvoljeno izlaganje sopstvenih proizvoda, vlasti su bile prinuđene da donesu saobraćajne regulative za dolazak seljaka i smeštaj njihovih kola.
Prostor Velike pijace bio mesto susreta dve vere. Predstavljala je najveći otvoreni prostor u varoši i razdvajala muslimanski i hrišćanski Beograd.
Tako prodaja svinja nije bila dozvoljena, kako se ne bi vređalo muslimansko stanovništvo.
Ali su se zato, pored stvari koje i danas možemo naći na savremenim pijacama, tamo mogli naći i ljudi u potrazi za kućepaziteljkama, takozvanim zuskama ili pedantnim damama. One su tu pokazivale svoje umeće, te su za potencijalne mušterije glancale posuđe, čistile cipele, prale veš ili šile.
Prostor pijace je bio i mesto susreta seoskog stanovništva sa stanovnicima grada. Seljaci obučeni u narodne nošnje privlačili su poglede stranaca i davali živopisan izgled ovoj pijaci.
Tik do nje je bilo je mesto nekolicine raskošnih privatnih kuća uglednih srpskih građana, kao i Kapetan Mišino zdanje. Tako je ona zauzimala i važno mesto u političkom životu grada.
Pijačnom prvencu Beograda kasnije je ime promenjeno u Pijaca „Svetog Andreja.
Među kupcima nisu bili samo stanovnici Beograda već i kupci namernici, na prolazu kroz Beograd na svom putu ka jugu Srbije ili rekom Savom i Dunavom na sever istok i zapad.
Kada su Osmanlije posle Srpsko—turskog rata i oslobođenja Kneževine Srbije, krajem 19.veka predale vlast Srbima i napustili Beograd, arhitekta i profesor Velike škole u Beogradu Emilijan Josimović izneo je idejni predlog po kome je ovu pijacu trebalo izmestiti u drugi deo grada.
NJegova ideja nije u potpunosti prihvaćena, te je pijačni prostor samo smanjen, a oko nje izgrađen Univerzitetski park.
Inspiracija kafanske poezije – Mali pijac
U narodu poznati i u pesmi opevani Mali pijac takođe je osnovan u prvoj polovini 19.veka, u i danas popularnoj Savamali. Mala pijaca ušuškala se između hotela Bristol i Beogradske zadruge od današnje Ulice Svetozara Radića, sve do drvara koji je Sava često plavila.
Izlivanje Save na njenoj desnoj obali tada je bilo uobičajena pojava a poplave su ušle čak i u kafansku poeziju, pa su svi gradski boemi znali i pevali i danas čuvenu: Beogradski Mali pijac potopila Sava.
„Beogradski mali pijac, Potopila Sava;
Moga dragog, eto tako
Zabolela glava. „
Mala pijaca je 1864.promenila naziv u Pijaca Svetog Nikole. Na njenoj sredini dugo se nalazio krst od crvenog mermera ograđen gvozdenom ogradom. Podigao ga je beogradski trgovac Ćira Hristić, kao znak da se ulazi u hrišćansku državu. Postavljen je u decembru 1862. godine i kao simbol pobede nad Turcima a 1909 prebačen u park kod hotela Bristol gde se i danas nalazi. Mali pijac koji je dugo bio sinonim za celokupnu beogradsku trgovinu zbog čestih poplava je zatvoren.
Nicanje pijaca između ratova
Između dva svetska rata nove pijace nicale su po prestonici. Prva pijaca Sveti Andreja (Velika pijaca), zatvorena je 1926. godine, a od osnivanja Kraljevine Jugoslavije Beograd je širio gradski prostor i stanovništvo, pa je potreba za novim pijacama bila sve veća.
Još tad su nastale pijace na: Dušanovcu, Voždovcu, Karaburmi, Smederevskom đermu, Zelenom vencu, Bajlonijevom trgu, Zvezdari, Dušanovcu, Dorćolu, Kalenića guvnu Jovanovcu, a i stara pijaca u Zemunu iz 18. veka ušla je u sistem Beogradskih pijaca…
Dobijale su imena pretežno po delu grada u kome su izgrađene ili po osobi koja je tu pijacu osnovala.
Tako Kalenićeva pijaca ili Kalenić guvno, izgrađena 1907. godine na zemljištu Vlajka Kalenića obućara i ekonoma, dobrotvora koji je svoje imanje zaveštao gradu Beogradu nosi njegovo ime.
Bajlonijeva pijaca , osnovana 1927. godine nosi imo po Čeh, Ignjatu Bajloniju, koji je u Srbiju došao 1855. godine i u blizini buuduće pijace izgradio veliku pivaru. Posle Drugog svetskog rata promenila je ime u „Skadarlija“, ali je stanovnici Beograda i danas zovu starim imenom.
Pijaca Zeleni venac nastala je na mestu gde je nekada umesto starog groblja stajala samo stara grobljanska kafana nazvana po vencima (Zeleni venac), kojima su kićeni grobovi.
Cvetkova pijaca (nekad i samo Cvetko) je naziv jednog od beogradskih i zvezdarskih krajeva, čiji naziv potiče od Cvetkove mehane odn. Cvetkove pijace, koji su opet nazvani po lokalnom preduzetniku, Cvetku Jovanoviću.
Mnoge od ovih beogradskih pijaca, nešto manje od veka kasnije, i dalje su u funkciji, ne samo kao tržnice Beograda, već i kao simbol nekog dela grada, ili turistička atrakcija. One služe posetiocima, ali i Beograđanima i za orijentaciju pri kretanju iz jednog u drugi deo grada. Neke su opisane u romanima, opevene u pesmama, naslikana ne slikama i razglednicama, a neke postale i deo biografije znamenitih Beograđana.
Neke, pak, kao Zeleni venac proglašene spomenikom kulture od posebnog značaja.
Svim pijacama u Beogradu, danas upravlja JKP„Gradske pijace Beograd”. Ono u svom sastavu ima 30 pijaca i raspolaže sa 165.000 m² pijačnog prostora, od čega je 27.425 m² komercijalnog poslovnog prostora pod objektima, oko 8.000 tezgi i 824 rashladne vitrine.
Pijace koje posluju u sastavu ovog preduzeća razvrstane su u četiri zone prema lokaciji ekskluzivnosti i to: ekstra zona, prva zona, druga zona i treća zona.
Beogradski noćni market 2018-oživljavanje pionirke među pijacama
Pre dve godine, na prostoru Studentskog parka oživljena je slika zaboravljenog devetnaestovekovnog Beograda održavanjem Beogradskog noćnog marketa na mestu prve Velike pijace ili Pijaca Svetog Andreje. Sadržaj je većinski bio isti- raznovrsna hrana, piće, zanatlijski i dizajnerski radovi i sve ostalo što se može naći na svakoj pijaci svugde u svetu.
Zapregama i lađama do Zemunske pijace
Krajem 17. veka seljaci su u Zemunu mušterijama donosili robu “na noge”. Tadašnji običaji nalagali su da gospoda ne odlazi na pijacu, jer je to bio nedoličan posao za njihov visok status, već je tamo dolazila uglavnom sirotinja. Namirnice su prevožene zapregama koje su vukli konji, lubenice i grožđe su transportovani lađama iz Starog Slankamena, a uloga Velikog ratnog ostrva bila je važna jer su tamo odgajane velike količine kupusa i drugog povrća. Uz zelenu pijacu, Zemun je imao i riblju, koja i danas čuva staru tradiciju Alasi su na ovo mesto iznosili svoj ulov, tako da je uvek bilo lako imati svežu ribu na trpezi.
Najuređeniji predratni pazar – Đeram
Pijaca Smederevski đeram je stara predratna pijaca koja je uvek bila jedna od najuređenijih u gradu. Poljoprivredni proizvodi su dopremani iz Mirijeva, Karaburme i drugih udaljenih delova grada. Bakaluk se prodavao direktno iz kola kojima se roba dopremala. Tezge su se pravile od drveta koje su prodavci pravili, ne samo kako bi plasirali svoju robu, već i da bi povremeno spavali na njima. Pijaca je bila popločana turskom kaldrmom. Važi za kvalitetnu pijacu srednje veličine na kojoj se snabdevaju stanovnici Crvenog krsta, Đerma i Bulbudera.
