Stari Rimljani izuzetno su cenili osveženje na vrućinama. Kupatilo iz 4. veka nove ere, površine kao moderni spa centri pronađeno je u blizini Konstantinove vile na Medijani, arheološkom nalazištu u Nišu.
„To je velika stvar – najveća u Srbiji, a možda i šire”, rekla je po otkriću šefica istraživanja na Medijani, arheološkinja Nadežda Gavrilović Vitas za BBC na srpskom.
U poslednjih nekoliko godina u Srbiji je bilo nekoliko značajnih arheoloških otkrića – pronađen je sarkofag u Viminacijumu blizu Kostolca, kod Niša je otkriven zub neandertalca, u blizini Kuršumlije pronađeno je 11 izgubljenih gradova, kao i kod star 8.000 godina kod Jagodine.
1. Kupatilo cara Konstantina
Za rimska kupatila na Medijani se znalo još 30-tih godina prošlog veka, a 60-tih su počela istraživanja. Pola veka kasnije počela su nova iskopavanja termi. Naše stručnjake zapanjilo je što su iskopali terme daleko veće nego što su očekivali. U ovim termama nalazili su se bazeni sa toplom i hladnom vodom, saune, sale za masažu i relaksaciju. Ritual kupanja kod Rimljana bio je veoma značajan i trajao je nekoliko sati – tamo su se ljudi družili, sklapali poslove, a neretko i jeli i pili.
Prvo se ulazilo u svlačionice, a zatim u prostor za vežbanje i sport. Trenutno su iskopane terme površine preko 1.200 metara kvadratnih. Javna kupatila koja su otkrivena u okviru carskog grada u Sirmijumu prostiru se po površini 4.200 metara kvadratnih metara, a ovo su privatne terme cara Konstantina. U jednom periodu, Sirmijum je bio prestonica Rimskog carstva i nalazi se u blizini današnje Sremske Mitrovice.
„Zamislite koliko je novca i moći imao neko ko je mogao da sagradi tolike terme, i ukrasi ih mozaicima, freskoslikarstvom i božanstvenim skuplturama”, navela je Gavrilović.
2. Nalazište Glac
Pored Medijane, bilo je još nekoliko velikih arheoloških otkrića u poslednje vreme na teritoriji Srbije,ispričao je za BBC Stefan Pop-Lazić iz Arheološkog instituta.
„Najveće je verovatno nalazište Glac u okolini Sremske Mitrovice, gde je otkrivena carska palata Maksimijana Herkulija. Među važnijim je i hram posvećen carevima u Sirmijumu”, istakao je on.
U periodu antike, Sirmijum je bio jedan od najvećih gradova na Balkanskom poluostrva, a u 4. veku je u centru grada izgrađena carska palata. Rimski pisci su ostavili zapise da je car Maksimijan Herkulije podigao još jednu palatu u blizini grada. Kako se lokalitet Glac nalazi u neposrednoj blizini antičkog grada veoma je moguće da je kasnoantički kompleks građevina na lokalitetu u stvari palata koja je zabeležena kod rimskih pisaca. Tokom iskopavanja 2018. godine, na nalazištu je pronađena kasnoantička vila izgrađena od mermera iz svih delova rimskog carstva. Arheolozi veruju da vila nije pripada običnom građaninu.
3. Nenadretalac iz Niša
Pre samo dva meseca u Jelašničkoj klisuri u blizini Niša pronađen je zub star 100.000 godina. Filozofski fakultet u Beogradu saopštio je da je taj gornji kutnjak prvi „pouzdano identifikovani fosil nenadretalca sa teritorije Srbije”. Arheolozi su tada rekli da je kutnjak „izvanredno očuvan” i da je „pripadao individui u kasnom stadijumu detinjstva”. Iz ovog kutnjaka istraživači sada pokušavaju da izoluju drevnu DNK.
4. Sarkofag u Viminacijumu
Gavrilović kaže da je Viminacijum, nalazište u blizini Kostolca, „rudnik od lokaliteta” na kom gotovo svakodnevno ima otkrića. „Prošle godine je to bio božanstveni sarkofag”, kaže Gavrilović. U sarkofagu su pronađeni sredovečni muškaraca i mlada žena, odevena u raskošnu odeću. Dok je on bio sahranjen bez ličnih predmeta, žena je bila obučena u odeću protkanu zlatnim nitima, sa perlama od zlata, bisera i stakla, uz ukrase sa dragim kamenjem. Istraživanja na Viminacijumu dala su fantastične rezulate, smatra i njen kolega Pop-Lazić – otkriven je vojni logor.
Viminacijum je jedno vreme bio i glavni grad rimske provincije Gornje Mezije, koja je obuhvatala najveći deo Srbije, severnu Makedoniju i deo severozapadne Bugarske.
5. Izgubljeni gradovi
Istraživanja u okolini Kuršumlije dovela su do otkrića 11 „izgubljenih gradova.”
Tim arheologa iz Prokuplja i Beograda otkrio je i antičku palatu, stub sa misterioznim oznakama i mnoge druge materijalne dokaze o prošlosti tog kraja.
Reč je o lokalitetima iz svih epoha, od neolita, pa do danas.
6. Drevni kod
Na figurinama otkrivenim kod Jagodine, pronađen je kod nastao pre oko 8.000 godina – sistem crtica, linija i tačkica urezanih u kamene skulpture. Figurine predstavljaju trudnice, kao i ženske i muške polne organa.
Arheolog Milorad Stojić koji je godinama istraživao nalazište Belica, rekao je da se crtice i tačkice mogu tumačiti na više načina, kao medicinski kalendar kojim su zabeleženi ciklusi plodnosti, ali i kao prikaz fizioloških procesa.
Zapisi su izlizani, a neki su delimično ili u potpunosti uništeni. To navodi na zaključak da su bili gravirani čim je figurina bila izrađena.
„Kao i danas, za ljude koji veruju u amajlije, kultni predmet je kompletan i delotvoran tek sa zapisom magijske formule ili molitve. Beličke figurine su nesumnjivo izrađivane da bi prenele molbu i želju višim silama, a sudeći po njihovoj simbolici, očekivalo se da donesu plodnost, zdravlje i sreću”, rekao je Stojić za Večernje novosti.
Viminacijum svima treba da bude uzor, jer istraživanja na ovom lokalitetu traju deset meseci godišnje, a cele godine je otvoren za turiste,
Medijana je od 2013. zatvorena za posetioce ali se očekuje da se to uskoro promeniti.
